Ornithogalum umbellatum
Gewone vogelmelk

Overzicht Ornithogalum umbellatum op deze site
Foto's Ornithogalum umbellatum op internet
Ornithogalum umbellatum bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ
Ornithogalum umbellatum in Plantago PlantIndex |
Ornithogalum umbellatum - Schermbloemige Vogelmelk

Groeiplaatsen
In weilanden en boschachtige met gras begroeide plaatsen.
Zij groeit in de meeste onzer Provincien en is vooral in vele streken van Holland waargenomen. De afgebeelde plant is gevonden aan den Ringdijk bij Amsterdam.
Huishoudelijk Gebruik
Linnaeus geeft in zijne Praelect. Ord. Nat. ed. Giseke bl. 287 den wortel op als eetbaar, en dat dezelve eertijds en nog heden in Palestina door behoeftigen als spijze gebruikt wordt: Dat ook deze plant bij de belegering van Samaria, volgens II Koningen 6 vs. 25, voor groote sommen als spijze werd verkocht. De beroemde plantkundige Hasselquist, vond onze plant overvloedig in Palestina, en in de Flora Palaestina in Linn. Am. acad. vol.IV vindt men den naam, welke hieraan in dat land gegeven wordt, namelijk Chirchonim (*), zijnde het oorspronkelijke woord in het bovengenoemde vers, dat volgens onze gewone overzetting van den Bijbel vertaald is door duivenmest, doch hetgeen de nieuwere overzetters vertaald hebben door gerooste Erwten. Het zou bij de Engelschen genoemd zijn Bethlehems Star, uit hoofde dat het zoo veelvuldig in Palestina groeit.
Beckmann noemt het onder de fraaije tuinplanten met regt op.
<<Noot Luc: (*) Chirchonim: in feite vindt men op blz 17 van deze Flora Palestina (1756) van Joh. Strand (in: Amoenitates Academicae Vol IV) het woord 'Chirjanim'. Zie: http://huntbot.andrew.cmu.edu/HIBD-PDF/LinnaeanDiss/Liden-070.pdf
Ik heb aangaande deze zaak het advies ingewonnen van mensen in Israël en uit wat ze mij mede deelden kan ik een aantal dingen concluderen.
- In vers 25 staat er 'chare (div) jonim' = uitwerpsel (mest) duiven. Het woord tussen haakjes is een suggestie (hier een eufemisme voor het onbetamelijke woord chare).
- Het vraagstuk, wat die 'duivenmest' wel mag zijn, blijft tot op heden open. De oorspronkelijke tekst is dan ook dikwijls aangepast en van suggesties voorzien. Misschien is het een Ornithogalum, niet noodzakelijk O. umbellatum, ofwel een of andere peulvrucht. Maar het zou eveneens letterlijk duivenmest kunnen betekenen, die dan als brandstof zou gebruikt zijn in het belegerde Samaria. Heel gek is dat niet! In sommige streken waar hout schaars is of brandstof duur, gebruikt men gedroogde mest om een vuur te stoken. Deze thesis wordt door de meeste auteurs aangehouden. De thesis als zou het om Ornithogalum gaan, werd misschien uit overdreven schroom naar voren geschoven door slechts één Europese (protestantse?) exegeet die vond dat een vies woord, als duivendrek, niet Gods woord kon zijn?
- Charjonim (chirjonim) lijkt een degelijke transcriptie van het Hebreeuwse woord in Koningen 6:25. Het is een zeer zelzame woordcombinatie die nergens anders in de geschriften opduikt. De moderne Hebreeuwse naam voor Vogelmelk is trouwens "netz hachalav"; netz=havik en halav=melk. Dit woord staat trouwens in de Talmoed. Zie: http://bible.cc/2_kings/6-25.htm voor een uitgebreide analyse van de bijbeltekst.
Verschillende soorten vogelmelk worden als voedsel gebruikt. Om het gif te neutraliseren worden de bollen geroosterd. De smaak wordt in Israël niet als lekker omschreven.
- In verband met de naam 'Ornithogalum' schrijft Smith in zijn English botany, vol.2 pl. 130: "May not that denomination apply to the white fluid which always accompanies the dung of birds, and is their urine? One may almost perceive a similar combination of colours in the green and white of this flower, which accords precisely with the description Dioscorides gives of his Ornithogalum.>>

|